Nie mówimy już o „żartach” – przemoc rówieśnicza jako poważny problem społeczny
Coraz częściej słyszymy o zjawisku przemocy wśród rówieśników. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia przemoc rówieśnicza dotyka jednego na trzech uczniów na całym świecie. Samo zjawisko budzi duże zaniepokojenie zarówno wśród rodziców, nauczycieli jak i całego społeczeństwa. Niejednokrotnie jako społeczeństwo zadajemy sobie pytanie, jak przeciwdziałać takim zachowaniom, a co najważniejsze jak pomóc osobom doświadczającym takiej przemocy.
„Przecież to tylko takie żarty”… czy aby na pewno?
Według pedagog Ireny Pospiszyl agresją rówieśniczą możemy nazwać „wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w wolność osobistą jednostek lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji”.
Przemoc rówieśnicza jest bardzo rozległym zjawiskiem, do którego zaliczamy zadawanie bólu fizycznego za pomocą kopania, szarpania, ale także przemoc werbalną w postaci wyzywania, rozpowszechniania kłamstw lub upokarzających informacji na temat danej osoby. Kolejną kwestią jest przemoc emocjonalna występująca poprzez wykluczenie, izolowanie i wyśmiewanie kogoś z grupy. Temu zachowaniu mogą towarzyszyć groźby oraz szantaż emocjonalny. Częstą formą takich zachowań stał się hejt, który jest zauważalny w obraźliwych komentarzach adresowanych do innych użytkowników w mediach społecznościowych. Stosowanie takiej formy agresji może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych dla ofiar, dlatego ważne jest zauważenie problemu i szybka interwencja.
Bullying… czy BÓLing?
Bullying jest zamierzonym długotrwałym, agresywnym zachowaniem względem osób, u których ma wywołać poczucie strachu, poniżenia lub dyskomfortu. Zjawisko to, można obserwować w różnych środowiskach, takich jak szkoły, miejsca pracy, sieć internetowa lub społeczności lokalne.
Coraz powszechniejszą formą agresji stało się nękanie, które jest uznawane za najbardziej krzywdzącą formę przemocy dla osób dotkniętych tym zjawiskiem. Ofiary stają się bezradne, odczuwają trudności w radzeniu sobie w tej ciężkiej sytuacji oraz tracą zdolność do samoobrony. Często wrogie zachowania wobec innych przekształcają się w agresję fizyczną w stosunku do ofiary, jak również do jej własności.
Nowa forma przemocy
Cyberprzemoc nazywana również cyberbullyingiem jest częstą formą agresji występującą w środowisku internetowym. Obejmuje ona wszystkie działania agresywne, zastraszające, upokarzające i obraźliwe. Polega na wykorzystywaniu narzędzi internetowych, takich jak wiadomości tekstowe, media społecznościowe, fora internetowe do kierowania wrogich komunikatów na temat innych uczestników życia społecznego lub bezpośrednio wobec nich samych.
Jak rozpoznać ofiary?
Rozpoznanie przemocy rówieśniczej może stwarzać problemy, ponieważ ofiary często ukrywają swoje doświadczenia, a sprawcy starają się uniknąć ich wykrycia.
Jednym z oznak przemocy wśród najmłodszych może być gwałtowana zmiana zachowania u dziecka objawiająca się między innymi brakiem chęci uczęszczania do szkoły lub unikaniem spotkań z rówieśnikami. Ważne jest, aby rodzice, opiekunowie i nauczyciele byli świadomi oznak przemocy rówieśniczej oraz byli w stanie szybko rozpoznać te objawy i zareagować na problemy dzieci.
Zapobieganie przemocy rówieśniczej to ważny aspekt walki z tym problemem. Istnieje wiele sposobów, aby działać na rzecz zapobiegania przemocy rówieśniczej. Ważnym elementem jest stworzenie bezpiecznego i przyjaznego środowiska szkolnego, w którym wszyscy uczniowie będą się czuli szanowani i akceptowani. .
Dlaczego dzieci dopuszczają się przemocy wobec innych?
Przyczyny przemocy rówieśniczej są złożone i różnią się w zależności od sytuacji oraz kontekstu. Paradoksalnie, często zdarza się, że oprawca dopuszcza się zachowań agresywnych względem rówieśników poprzez niskie poczucie własnej wartości. Chce w ten sposób ugruntować swoją pozycję w grupie rówieśniczej oraz podnieść swoją samoocenę. Ofiarami takich zachowań padają częściej imigranci, czy też osoby nieheteronormatywne. Przyczyną takich zachowań również może być nierówność społeczna oraz brak tolerancji w społeczeństwie.
Agresja wśród rówieśników nie bierze się z jednej konkretnej przyczyny, a z wielu występujących równocześnie lub w podobnym czasie, które mogą być związane z kwestiami rodzinnymi. Do takich zachowań można zaliczyć między innymi brak zainteresowania rodziców dzieckiem, brak pozytywnych więzi emocjonalnych pomiędzy członkami rodziny, przemoc lub agresja, brak pozytywnych wzorców, nadmierne wymagania, brak ambicji edukacyjnych i inne.
Inną przyczyną jest brak umiejętności radzenia sobie z konfliktami w sposób pozytywny i konstruktywny. W takich sytuacjach może dojść do wykorzystywania przemocy jako środka do rozwiązywania problemów.
Ważnym elementem jest nastawienie grupowe i presja rówieśnicza. Niektóre grupy akceptują przemoc rówieśniczą, a nawet traktują ją jako sposób zdobycia szacunku lub przynależności do grupy. Chęć dopasowania się do niej, u niektórych uczniów może wywoływać skłonności do zachowań przemocowych.
Brak odpowiedniego nadzoru osób dorosłych nad najmłodszymi może prowadzić do sytuacji, w których działania agresywne są ignorowane lub niekarane. Takie zachowanie może dawać sprawcom poczucie bezkarności i zachęcać do kontynuowania przemocy.
Rozwój technologiczny i jego konsekwencje
Technologia, którą traktujemy jako wielkie dobrodziejstwo dające nam wiele możliwości kontaktu, komentowania, która ułatwia nam życie – stała się narzędziem czynienia zła. Internet wytworzył w społeczeństwie poczucie złudnej anonimowości, które miało swój udział w rozpowszechnieniu się zjawiska internetowego hejtu.
Technologia w duży sposób ułatwiła utrwalanie i udostępnianie treści, takich jak zdjęcia, nagrania wideo i wiadomości, które mogą zostać wykorzystane do nękania, szantażu lub upokarzania innych osób. Konsekwencją takich działań mogą być poważne problemy emocjonalne i psychologiczne u ofiar.
Rażące statystyki dotyczące przemocy rówieśniczej
Niestety, przemoc rówieśnicza pociąga za sobą drastyczne skutki w postaci problemów emocjonalnych, do których zaliczamy depresję, zaburzenia zachowania oraz stany lękowe. Najmłodsze ofiary przemocy rówieśniczej w szkole miewają problemy w nauce i trudno im nawiązać poprawne relacje z otoczeniem.
Badania udostępnione przez Fundację „Dajemy Dzieciom Siłę” ukazują, że w 2021 roku, aż 1496 osób poniżej 19 roku życia targnęło się na własne życie, a dla 127 z nich skończyło się to śmiercią. W raporcie znajdziemy również informacje o tym, że 57% badanych przyznało się do bycia ofiarą przemocy rówieśniczej.
Tragedia w Bieżuniu… czy to musiało się tak skończyć?
Jedną z osób, która doświadczyła przemocy ze strony rówieśników był czternastoletni Dominik Szymański. Chłopiec w 2015 roku popełnił samobójstwo, a w liście pożegnalnym napisał „Jestem zerem”.
„Dominik nosił spodnie rurki, potrafił zrobić też fryzurę, lubił dbać o siebie, co wywoływało kpiny ze strony nastolatków. Nazywali go „pedziem”, rzucali w niego kamieniami, szarpali go. – Był bardzo dręczony, poniżany – komentuje babcia koleżanki z klasy Dominika”.
Według informacji przekazanych przez Iwonę Śmiegielską-Kowalską z Prokuratury Okręgowej w Płocku wynika, że chłopiec zostawił list pożegnalny zaadresowany do matki, w którym wypisał nazwiska uczniów grupując ich na kolegów, przyjaciół i wrogów.
Okazuje się, że kadra pedagogiczna również mogła mieć wpływ na samobójczą decyzję Dominika.
„Już na początku roku jedna z nauczycielek postawiła mu wysoko poprzeczkę. Po półroczu zaczęło być już tylko gorzej: pani zaczęła go poniżać przy rówieśnikach, traktować jak głąba. Dla niego to było gorsze, niż dostać jednocześnie dwie jedynki” – opowiada matka chłopca”.
Po tragicznym zdarzeniu w szkole odbyła się kontrola, z której na podstawie przeprowadzonych anonimowych ankiet wyniknęło, że „nauczyciele krzyczą, są agresywni, denerwują się, stosują groźby” – tak opisał to jeden z uczniów.
Jak chronić dzieci przed przemocą ze strony rówieśników?
Istotną kwestią w walce z przemocą rówieśniczą jest edukacja rodziców i nauczycieli dotycząca skutków tej formy przemocy, sposobów jej zapobiegania oraz rozwiązywania konfliktów.
Należy pamiętać o pomocy i wsparciu, które powinno się okazywać dzieciom. Dorośli powinni zachęcać ich do mówienia otwarcie o swoich problemach i szukania pomocy w przypadku jej występowania.
Kluczową kwestią jest budowanie umiejętności społecznych u dziecka, do których należą między innymi empatia, rozwiązywanie konfliktów, asertywność i komunikacja. Takie działanie pomoże dziecku w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami i uniknięciem konfliktów.
Ważne jest monitorowanie dzieci w sieci internetowej. Utrzymywanie otwartego dialogu z dzieckiem na temat poprawnego i bezpiecznego korzystania z internetu i mediów społecznościowych może pomóc w rozpoznaniu cyberprzemocy. Istotne jest, aby dziecko zostało poinformowane, jak odpowiednio reagować i zgłaszać nieodpowiednie treści.
Kolejnym istotnym sposobem walki z przemocą rówieśniczą jest współpraca ze służbami porządkowymi i innymi instytucjami, takimi jak na przykład specjaliści od problemów wychowawczych. W przypadkach, gdy przemoc rówieśnicza ma charakter poważny, a ofiara jest zagrożona, konieczne może być podjęcie działań o charakterze interwencyjnym, takich jak na przykład zgłoszenie sprawy na policję czy skorzystanie z pomocy psychologicznej.
Należałoby wesprzeć szkoły, dzięki wprowadzeniu programów nakierowanych na promowanie pozytywnych wartości, kultury dialogu i wzmacniania kompetencji społecznych uczniów. W szkołach powinno być dostępne odpowiednie wsparcie psychologiczne zarówno dla ofiar jak i oprawców, które jest ważnym elementem walki z przemocą rówieśniczą.
Ofiary takiej przemocy często odczuwają dyskomfort w postaci wstydu i lęku przed mówieniem o swoich problemach, dlatego tak ważną kwestią jest uświadamianie dzieci o tym, że gdy zwrócą się z problemem do pedagogów, rodziców lub innych osób dorosłych otrzymają potrzebną im pomoc i wsparcie.
Pomoc
Jedno słowo, jeden gest może zranić, ale też pomóc – wybierz mądrze. Powiedź – NIE – przemocy rówieśniczej.
Telefon wsparcia dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci – 800 100 100
